ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑ ΤΙΜΙΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

 Στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών Φυσικής Αγωγής (ΦΑ)  αναφέρεται πως παράλληλα με την ανάπτυξη  βασικών και σύνθετων αθλητικών δεξιοτήτων χρειάζεται στα πλαίσια του μαθήματος ΦΑ να δίνεται ιδιαίτερη σημασία και στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, μέσα από δραστηριότητες που προάγουν τη συνεργασία, την κατανόηση, την αποδοχή της διαφορετικότητας και  την ανάπτυξη ομαδικού πνεύματος. Ακόμη, το νέο Πρόγραμμα Σπουδών προτείνει στους διδάσκοντες να προγραμματίζουν, είτε στα πλαίσια του μαθήματος της ΦΑ, είτε ως projects, διαθεματικές προσεγγίσεις και δράσεις, festival ή αθλητικές γιορτές. Μάλιστα, στον Οδηγό για τον Εκπαιδευτικό Φυσικής Αγωγής του Γυμνασίου προτείνεται η οργάνωση μικρών ομαδικών ενδοσχολικών πρωταθλημάτων από τους ίδιους τους μαθητές με την ανάληψη ρόλων, έτσι ώστε να αναπτύσσεται η μεταξύ τους συνεργασία και ομαδικότητα, ενώ τονίζεται πως μια καλή πρακτική στο τέλος των πρωταθλημάτων αυτών είναι να ψηφίζουν οι μαθητές και μαθήτριες την ομάδα που κατά τη γνώμη τους τηρούσε τους κανόνες του ευ αγωνίζεσθε.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα παραπάνω σχεδιάστηκε το Πρωτάθλημα Τίμιου Παιχνιδιού που υλοποιείται  κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια των τελευταίων μαθημάτων Φυσικής Αγωγής.

Σκοπός. Κύριος σκοπός του πρωταθλήματος Τίμιου Παιχνιδιού είναι να προάγει τις αρχές του  ευ αγωνίζεσθε, δηλαδή να αναπτύξει το σεβασμό των μαθητών και μαθητριών προς: (α) τους κανονισμούς των αθλημάτων, (β) τις αποφάσεις των διαιτητών, (γ) τους συμπαίκτες και (δ) τους αντιπάλους τους.

Στόχοι. Οι επιμέρους στόχοι του πρωταθλήματος Τίμιου Παιχνιδιού είναι να:

ι) Εφαρμόσουν όλοι οι μαθητές και μαθήτριες σε πραγματικές συνθήκες παιχνιδιού τις αθλητικές δεξιότητες που διδάσκονται κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.

ii) Αναπτυχθεί η συνεργασία και ομαδικότητα μεταξύ ετερογενών ομάδων που συγκροτούνται από μαθητές διαφορετικού φύλου και διαφορετικών κινητικών ικανοτήτων.

iii) Αναπτύξουν οι μαθητές και μαθήτριες την υπευθυνότητά τους μέσα από την ανάληψη συγκεκριμένων ρόλων (του διαιτητή, του Κριτή Τίμιου Παιχνιδιού, του προπονητή και της γραμματείας).

Μέσα – Διαδικασία – Εργαλεία μέτρησης. Το πρωτάθλημα διεξάγεται στο πνεύμα του μοντέλου της Αθλητικής  Εκπαίδευσης  (Sport Education Model) του Siedentop (1994), σύμφωνα με το οποίο οι μαθητές μέσα από την ανάληψη ρόλων μαθαίνουν να συμμετέχουν σε αθλήματα συντονίζοντας και διευθύνοντας οι ίδιοι τις αθλητικές τους εμπειρίες, αναπτύσσοντας έτσι την ατομική τους υπευθυνότητα και τη συνεργασία με τους άλλους. Τα κύρια μέσα για την επίτευξη των παραπάνω στόχων είναι οι αθλοπαιδιές της καλαθοσφαίρισης, της χειροσφαίρισης, της πετοσφαίρισης, της αντιπτέρισης και το ποδόσφαιρο. Ακόμη, πραγματοποιούνται  προβολές βίντεο,  συμπλήρωση φύλλων εργασίας και συζήτηση.

Αρχικά, οι μαθητές συγκροτούν ετερογενείς ομάδες της αρεσκείας τους και αναλαμβάνουν οικειοθελώς  κάποιον από τους  ρόλους  του διαιτητή, του Κριτή Τίμιου Παιχνιδιού, του προπονητή και της γραμματείας. Σε πρώτη φάση, πραγματοποιούνται παιχνίδια στο επίπεδο του κάθε τμήματος σε όλα τα προαναφερθέντα αθλήματα. Στη συνέχεια, αναδεικνύονται οι νικητές στο επίπεδο της κάθε τάξης και κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων ημερών της σχολικής χρονιάς διεξάγονται οι τελικοί αγώνες σε επίπεδο σχολείου. Ακολουθεί  η τελετή λήξης, κατά την οποία απονέμονται από τον Διευθυντή βραβεία συμμετοχής σε όλους τους μαθητές και μαθήτριες του σχολείου και μετάλλια στις νικηφόρες ομάδες.

Πίνακας 1. Λίστα αξιολόγησης τίμιου παιχνιδιού

Κάθε αγώνας παρατηρείται από 2–3  μαθητές ή μαθήτριες, που με τη χρήση μίας προκαθορισμένης λίστας κλειστών ερωτήσεων 5/θμιας κλίμακας Likert (πίνακας 1) αξιολογούν κατά πόσο κάθε ομάδα σέβεται τους κανονισμούς, τους διαιτητές, τους συμπαίκτες και τους αντιπάλους. Οι ερωτήσεις που χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες της παρούσας παρέμβασης  προέρχονται  από το ερωτηματολόγιο Τίμιο Παιχνίδι στη Φυσική Αγωγή (Χασάνδρα, Γούδας, Χατζηγεωργιάδης & Θεοδωράκης, 2002). Η ομάδα που συγκεντρώνει το μεγαλύτερο άθροισμα Τίμιου Παιχνιδιού όλων των κριτών είναι και η νικήτρια ομάδα του παιχνιδιού ανεξάρτητα από το σκορ του αγώνα. Μέσα απ’ αυτήν τη διαδικασία οι μαθητές παρακινούνται καθ’ όλη τη διάρκεια του παιχνιδιού να παίζουν  τίμια, σεβόμενοι τους κανονισμούς, το διαιτητή, τους συμπαίκτες και τους αντιπάλους.

Αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα της παρούσας παρέμβασης είναι αρκετά ενθαρρυντικά. Αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του πρωταθλήματος αναδεικνύεται η προσπάθεια των μαθητών να παίζουν τίμια. Για παράδειγμα, πολλές φορές οι μαθητές  ζητούν από το διαιτητή να αλλάξει την απόφασή του, μολονότι αυτό θα απέβαινε εις βάρος της ομάδας τους. Μάλιστα υπήρξε μαθητής που λίγο πριν το τέλος του αγώνα ζήτησε από τον διαιτητή να ακυρώσει το κρίσιμο για την έκβαση του αγώνα γκολ που είχε πετύχει ο ίδιος, γιατί θεωρούσε πως ήταν άουτ.  Άλλες φορές, μαθητές υποδεικνύουν στο διαιτητή ότι η μπάλα έχει έρθει σε αντικανονική επαφή με το χέρι τους, παρ’ όλο που αυτό κοστίζει στην ομάδα τους πέναλτι. Χαρακτηριστική δε ήταν η διαπίστωση ενός μαθητή που όντας αθλητής ποδοσφαίρου σε τοπικό σύλλογο δήλωσε αυθόρμητα «…κύριε, έτσι που παίζουμε τώρα είναι πολύ καλύτερα»!

Ωστόσο πρέπει να αναφερθεί πως η εξαγωγή των  αποτελεσμάτων αυτών δεν βασίζεται στην επεξεργασία δεδομένων  που συλλέγονται με αντικειμενικές και αξιόπιστες επιστημονικές μεθόδους, αλλά κυρίως αποτελούν εκτιμήσεις που βασίζονται σε σημειώσεις του καθηγητή Φυσικής Αγωγής, ο οποίος παρατηρεί με αμέριστο ενδιαφέρον τη συνολική διεξαγωγή της παρούσας παρέμβασης.

Εμπόδια – Δυσκολίες. Δεν λείπουν ωστόσο οι δυσκολίες από μέρους των μαθητών να προσηλωθούν στους πρωτόγνωρους γι’ αυτούς στόχους του πρωταθλήματος. Πολλές φορές είναι φανερή η εσωτερική σύγκρουση που βιώνουν, η οποία συνοψίζεται στον εξής προβληματισμό: «Να νικήσει η ομάδα μου κι ας κάνουμε ατιμίες ή να παίξουμε τίμια ακόμη κι αν αυτό μας κοστίσει τη νίκη;» Προκειμένου να αρθούν οι αμφιβολίες των μαθητών, κρίνεται πολλές φορές σκόπιμο να διακοπεί για λίγο το πρωτάθλημα και κάθε τμήμα να εμπλακεί σε μία δίωρη κατευθυνόμενη συζήτηση που γίνεται με τη βοήθεια του ανάλογου οπτικοακουστικού υλικού (βίντεο, αποσπάσματα από δηλώσεις Ολυμπιονικών κ.α.). Σκοπός της παρουσίασης αυτής είναι να προβληθούν στιγμιότυπα από επίσημους αγώνες διαφόρων αθλημάτων και να αποδειχτεί μπροστά στα έκπληκτα μάτια των μαθητών  ότι οι αρχές του ευ αγωνίζεσθε έχουν εφαρμόζονται κι από αθλητές ή αθλήτριες που συμμετέχουν σε παγκόσμιες επίσημες διοργανώσεις. Επίσης, παράλληλα με την προβολή βίντεο οι μαθητές συμπληρώνουν σχετικά φύλα εργασίας,  τα οποία περιλαμβάνουν ερωτήσεις ανάπτυξης, αντιστοίχησης και πολλαπλών επιλογών με σκοπό να ευαισθητοποιηθούν στις αρχές του ευ αγωνίζεσθε, να επανακαθορίσουν της στάση τους και να δεσμευτούν ότι θα προσπαθήσουν να εφαρμόσουν τις αρχές του Τίμιου Παιχνιδιού και στο δικό τους πρωτάθλημα. Η συζήτηση αυτή φαίνεται να ευαισθητοποιεί τους μαθητές και συμβάλλει  αρκετά στην επιτυχή έκβαση και ολοκλήρωση του πρωταθλήματος Τίμιου Παιχνιδιού.

Η κλίμακα αξιολογησης τίμιου παιχνιδιού υπάρχει σε μορφή .pdf στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://drive.google.com/file/d/19XjKWKlbDNtr5CyZEca9Qu8W49aahZlA/view